Son yıllarda Türkiye’de konut fiyatlarındaki artış ve kira bedellerinin yükselmesi, barınma krizini giderek derinleştiriyor. Büyük şehirlerde dar gelirli kesimler için konut sahibi olmak neredeyse imkânsız hale gelirken, İspanya gibi bazı ülkelerin uyguladığı ‘kamulaştırma’ modeli, Türkiye’de bu krize bir çözüm olabilir mi sorusunu gündeme getiriyor.
İspanya’nın Örnek Adımı: Sosyal Konut Üretimi İçin Kamulaştırma
İspanya, konut krizine yönelik alışılmışın dışında bir model geliştirdi. 2008 ekonomik krizinin ardından bankalar tarafından el konulan konut ve araziler, SAREB adlı kamu destekli bir banka tarafından satın alındı ve uygun fiyatlı sosyal konutlara dönüştürüldü. Bu model, kamulaştırmayı ve kamu-özel sektör işbirliğini temel alarak, 50 bin konutu sosyal konut statüsüne getirip dar gelirli kesimlerin barınma ihtiyacına cevap vermeyi hedefledi. SAREB, bu kapsamda 21 bin boş konutu sosyal konut olarak kullanılmak üzere yerel yönetimlere devretti ve 15 bin yeni konut inşa edilmesi için de kaynak sağladı.
İspanya’nın bu hamlesi, genç nüfusun daha erişilebilir konutlara sahip olmasını ve kira artışlarının kontrol altına alınmasını amaçlıyor. Ancak bu model, ülke genelinde tartışmalara neden oldu; bazı eleştirmenler, sosyal konuta dönüştürülmek istenen mülklerin ya harap durumda olduğunu ya da cazip olmayan bölgelerde bulunduğunu savunuyor. Hükümet ise bu eleştirilere, artan sosyal konut stokunun toplumun genel refahına katkı sağlayacağı ve gençlerin bağımsız yaşamlarını kurmalarını kolaylaştıracağı yanıtını veriyor.
Türkiye’nin Konut Krizi ve Kamulaştırma Modeli
Türkiye’de artan konut fiyatları ve kiralar, özellikle büyük şehirlerde orta ve düşük gelirli ailelerin konuta erişimini zorlaştırıyor. Bu nedenle, İspanya’da uygulanan kamulaştırma modelinin Türkiye’de uygulanabilirliği üzerine düşünmek oldukça önemli. Ancak bu modeli Türkiye’de hayata geçirmek için ekonomik, hukuki ve sosyal açıdan çok yönlü bir değerlendirme yapılması gerekiyor.
Ekonomik ve Hukuki Altyapı: Türkiye’de ekonomik krizler, ipotek ve borç nedeniyle bankaların mülkiyetine geçen konutlar mevcut. Ancak bu mülklerin kamulaştırılarak sosyal konutlara dönüştürülmesi, mevcut yasal çerçevede oldukça karmaşık olabilir. Hukuki altyapının bu tür bir dönüşüme izin verecek şekilde yeniden düzenlenmesi ve devletin bu yönde kararlı bir irade ortaya koyması gerekiyor.
Sosyal İhtiyaçların Karşılanması: Türkiye’de konut fiyatlarının artışı ve kira bedellerinin yüksekliği, özellikle dar gelirli aileleri zorluyor. Sosyal konut ihtiyacı her geçen gün artarken, kamulaştırma modeli bu ihtiyacı karşılamada alternatif bir çözüm sunabilir. Ancak, bu modelin başarılı olabilmesi için konutların niteliği, lokasyonu ve erişilebilirliği gibi kriterler dikkate alınmalıdır.
Mevcut Konut Politikalarının Gözden Geçirilmesi: Türkiye’de sosyal konut üretimi genellikle devlet kurumları tarafından yürütülse de, mevcut politikalar barınma sorununu tamamen çözemiyor. Kamulaştırma modeli, mevcut sosyal konut projelerine yeni bir perspektif kazandırabilir ve piyasanın en kırılgan kesimlerine daha hızlı çözümler sunabilir.
Toplumsal Kabul ve Siyasi İrade: Türkiye’de kamulaştırma kavramı, tarihsel ve kültürel olarak çeşitli hassasiyetleri barındırıyor. Bu nedenle, bu modelin uygulanabilirliği toplumsal kabul ve siyasi irade ile yakından ilişkilidir. Halkın bu modele yönelik algısı ve desteği, modelin başarıya ulaşmasında belirleyici olacaktır.
Yerel Yönetimlerle İşbirliği: Kamulaştırma modelinin etkili bir şekilde uygulanabilmesi için yerel yönetimlerin sürece aktif katılımı şart. Mülkiyet verilerinin düzenli olarak tutulması, el konulan mülklerin durumu ve potansiyelinin analiz edilmesi için merkezi hükümet ile yerel yönetimler arasında güçlü bir koordinasyonun sağlanması gerekiyor.
Gelecek İçin Yeni Yaklaşımlar
Türkiye’de konut krizine yönelik çözümler ararken, kamulaştırma modelinin uygulanabilirliği üzerine ciddi bir şekilde düşünmek gerekiyor. Bu model, Türkiye’deki konut sorununa yeni ve radikal bir yaklaşım getirme potansiyeline sahip olsa da, ekonomik, hukuki, toplumsal ve siyasi boyutlarıyla kapsamlı bir değerlendirme sürecini gerektiriyor. Kamulaştırma modeli, mevcut sosyal konut politikalarına ek olarak değerlendirilip, barınma krizine sürdürülebilir çözümler üretmek için bir fırsat olabilir. Ancak, her toplumun kendi dinamikleri ve ihtiyaçları göz önünde bulundurulduğunda, bu tür bir dönüşümün başarısı, doğru planlama, etkin uygulama ve geniş toplumsal desteği gerektirir.
